Unia Europejska od lat intensywnie działa na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej budynków, co znajduje odzwierciedlenie w nowelizacji dyrektywy budynkowej (EPBD – Energy Performance of Buildings Directive). Wprowadzone zmiany mają istotne znaczenie także dla instytucji kultury, takich jak: muzea, kina, teatry, domy kultury czy galerie, które często korzystają z historycznych, wielofunkcyjnych budynków wymagających modernizacji.
Najważniejsze zmiany wynikające z dyrektywy EPBD
Zgodnie z przyjętą 12 marca 2024 r. nowelizacją, wszystkie budynki, które powstaną od 2030 r. mają być zeroemisyjne, a te które już istnieją będą poddawane obligatoryjnej modernizacji. W przypadku budynków publicznych, w tym instytucji kultury, termin ten został wyznaczony na rok 2028. Dodatkowo wszystkie istniejące budynki będą musiały być stopniowo modernizowane, aby osiągnąć określone standardy efektywności energetycznej.
W praktyce oznacza to konieczność realizacji takich działań jak:
- poprawa izolacji termicznej,
- wymiana stolarki okiennej i drzwiowej,
- instalacja systemów grzewczych o niskim zużyciu energii,
- wdrożenie inteligentnych systemów zarządzania energią.
„Dla instytucji kultury, które często korzystają z budynków o dużych walorach architektonicznych i historycznych, modernizacja może stanowić dodatkowe wyzwanie ze względu na konieczność zachowania zabytkowego charakteru obiektów” – podkreśla Klaudia Czarnecka, prawnik z kancelarii RK Legal.
Nowe regulacje mają być odpowiedzią na zmiany klimatyczne, ale także na rosnące koszty energii. Dyrektywa EPBD stanowi krok zbliżający rynek do zrównoważenia rozwoju budowlanego na terenie UE.
Termomodernizacja – obowiązek i szansa
Zgodnie z nowelizacją, kraje członkowskie UE są zobowiązane do opracowania strategii modernizacji budynków o najgorszych parametrach energetycznych. W przypadku instytucji kultury może to obejmować m.in. muzea, które ze względu na konieczność utrzymania stałych warunków klimatycznych, zużywają dużą ilość energii. Modernizacja przyniesie nie tylko wymierne oszczędności, ale także pozwoli na zmniejszenie wpływu tych obiektów na środowisko naturalne.
Co jeszcze warto wiedzieć o Energy Performance of Buildings Directive?
Oficjalnie dyrektywa została przyjęta przez Parlament i Radę Europejską 19 maja 2010 roku. (2010/31/UE). Tak zwana dyrektywa budynkowa zakłada renowację nieruchomości niemieszkalnych w wysokości 16% w zakresie najgorszych charakterystyk energetycznych obiektów do 2030 r. Natomiast do 2033 r. zmiany będą dotyczyć kolejnych 26% obiektów o niskiej efektywności energetycznej. W zakresie obiektów nowopowstających, do 2030 r. zamontowane mają zostać instalacje fotowoltaiczne. W przypadku budynków mieszkalnych, cel określono na zmniejszenie średniego zużycia energii pierwotnej o 16% do 2030 roku, a do 2035 r. o około 20-22%.
EPBD zobowiązuje także państwa członkowskie UE opracować strategię w zakresie dekarbonizacji systemów grzewczych. Zgodnie z założeniami do roku 2040 ma dojść do wyeliminowania wszystkich paliw kopalnych wykorzystywanych do ogrzewania i chłodzenia inwestycji.
Polecamy temat: Dokumentacja RODO w instytucjach kultury >>
Przejawem pierwszych zmian związanych z dyrektywą budowlaną w Polsce jest wprowadzenie obowiązkowego świadectwa charakterystyki energetycznej budynku.
Wyzwania finansowe i organizacyjne
Proces dostosowywania budynków do nowych wymogów wiąże się z wysokimi kosztami inwestycyjnymi. Instytucje kultury mogą jednak liczyć na wsparcie ze środków unijnych oraz krajowych programów finansowych. Konieczne jest również odpowiednie planowanie działań, aby zminimalizować wpływ modernizacji na bieżącą działalność instytucji, np. organizację wystaw czy wydarzeń artystycznych.
Warto także zaznaczyć, że wszystkie wprowadzone zmiany będą miały także wpływ na wzrost cen materiałów budowlanych, a także i samej robocizny.
Długofalowe korzyści
Modernizacja budynków to nie tylko obowiązek wynikający z przepisów, ale również szansa na poprawę funkcjonowania instytucji. Budynki o wysokiej efektywności energetycznej stają się bardziej komfortowe dla użytkowników, co ma szczególne znaczenie w przypadku miejsc takich, jak teatry czy sale koncertowe, które przyciągają licznych odwiedzających. Dodatkowo ekologiczne rozwiązania mogą pozytywnie wpłynąć na wizerunek instytucji kultury jako organizacji zaangażowanych w ochronę środowiska.
Co dalej?
Wprowadzenie unijnej dyrektywy budynkowej ma istotne znaczenie dla instytucji kultury. Te często zabytkowe, historyczne budynki, które pełnią funkcję teatrów, muzeów czy domów kultury, będą musiały dostosować się do nowych wymagań dotyczących efektywności energetycznej. Warto już teraz podejmować działania mające na celu analizę potrzeb modernizacyjnych, poszukiwanie źródeł finansowania oraz wsparcia prawnego w procesie inwestycyjnym.
Autor tekstu: Klaudia Czarnecka, prawnik, RK Legal