Jedną z metod identyfikacji zagrożeń, w tym w obszarze kultury i rozrywki, są tzw. metody scenariuszowe. Mogą one być bardzo efektywnym narzędziem, pozwalającym zidentyfikować potencjalne niebezpieczeństwa i skutki, jakie przyniosą, gdy do nich dojdzie, dla naszego wydarzenia czy działalności całej organizacji, np. domu kultury czy klubu studenckiego. I choć metody scenariuszowe są dość proste do zastosowania, to poszczególne projekcje możliwych zdarzeń muszą być w nich wypracowane zgodnie z fundamentalnymi zasadami, tak aby były z jednej strony realistyczne, a z drugiej, by zespół, który je opracowuje, nie zagrażał naszej organizacji.
Co to są metody scenariuszowe?
W ostatnich latach w Polsce nastąpił silny rozwój nauk o bezpieczeństwie, zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym. Na gruncie stosowanej metodyki rozwojowi tych nauk towarzyszy próba adaptacji metod i technik z wielu dyscyplin naukowych, a zwłaszcza z zakresu zarządzania strategicznego. Takie cechy środowiska bezpieczeństwa, jak rosnąca złożoność, dynamika zmian, multidyscyplinarność źródeł zagrożeń, zwiększająca się niepewność otoczenia, sieciowość zjawisk i powiększający się zakres analizy zjawisk, generują szczególne wymagania w zakresie stosowanych metod. Wymagania te spełnia analiza strategiczna i stosowane w jej ramach metody. Szczególnie dotyczy to metod scenariuszowych, które są wykorzystywane w ramach tradycyjnego planowania scenariuszowego oraz projektów z wykorzystaniem metody foresight.
Metody scenariuszowe i budowanie zespołu do weryfikacji wstępnej oceny ryzyka stanowi jedną z ważniejszych części metody SSAB Sec Manager, pozwalającej na stałą weryfikację zagrożeń wynikających z dynamicznie zmieniającego się otoczenia i uzupełniania katalogu ryzyk. Istotą zarządzania ryzykiem w każdej instytucji jest nieustanna weryfikacja dokonanej wcześniej oceny sytuacji w zakresie zagrożeń wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Ze względu na fakt ciągłego procesu zmian w otoczeniu, proces zarządzania ryzykiem wymaga systematycznej aktualizacji. Tylko w takim przypadku wnioski mające kluczowy wpływ na podejmowane w zakresie bezpieczeństwa instytucji decyzje i znajdujące swoje odzwierciedlenie w planach ochrony i innych przedsięwzięciach organizacyjnych, będą korespondować z aktualnymi zagrożeniami.
Proces zarządzania ryzkiem
W organizacji proces zarządzania ryzkiem musi być procesem „żywym” i otwartym na nowe, często niestandardowe i wybiegające poza schematy zagrożenia, jak i innowacyjne rozwiązania, pozwalające na ograniczenie ich negatywnych rezultatów. W tym celu niezbędne jest nie tylko dokonanie analizy ryzyka (etap I), ale również przyjęcie systemu weryfikacji dla strategii mityzacji zagrożeń oraz identyfikacji nowych, wynikających ze zmieniającego się otoczenia (np. wzrostu bezrobocia, przymusowej relokacji migrantów, konfliktu zbrojnego w regionie itp.). W tym zakresie zastosowanie znajdują narzędzia wykorzystujące tzw. Metody Scenariuszowe. Ponadto, niezbędnym elementem do poprawnego zastosowania ww. metod jest również przyjęcie systemu doboru członków zespołu opracowującego scenariusze weryfikujące odporność naszej organizacji/instytucji na zagrożenia.
Poszczególne SCENARIUSZE, opracowane w ramach tej metody – stanowią konceptualny opis przyszłości (jej projekcję) oparty na zidentyfikowanych przez uczestników nad nim pracujących związkach przyczynowo-skutkowych. W ramach tej metody mówimy o planowaniu scenariuszowym, które polega na budowie pewnej liczby scenariuszy rozwoju sytuacji w otoczeniu i ich analizie z punktu widzenia danego podmiotu (instytucji/organizacji/wydarzenia). Na przykład organizacja pozarządowa prowadząca w ramach współpracy z gminą miejski dom kultury, chcąc zorganizować wydarzenie dla mieszkańców z okazji ważnej rocznicy lub przypadającego święta (noc świętojańska, noc sylwestrowa, finał WOŚP itp.) opracowuje kilka scenariuszy potencjalnych zagrożeń, jakie mogą wystąpić podczas takiego wydarzenia i analizuje, na ile przyjęte rozwiązania organizacyjne i formalnoprawne pozwolą przetrwać negatywne skutki takich zdarzeń, gdyby do nich faktycznie doszło.
Najczęściej wykorzystuje się do tego metodę FORESIGHT – jest to metoda planowania scenariuszowego, która zawiera w sobie prognozowanie, przewidywanie przyszłości na podstawie wiedzy ekspertów w celu aktywnego kształtowania tej przyszłości (czyli również zapobiegania wystąpienia w ten sposób zidentyfikowanych zagrożeń).
Planowanie i weryfikacja procesów bezpieczeństwa
W celu umożliwienia ciągłej weryfikacji i systematycznej aktualizacji planu zarządzania ryzykiem w drugim, powtarzalnym cyklicznie etapie analizy, również należy stosować metody scenariuszowe. Pozwoli to nie tylko na ciągłą obecność problematyki bezpieczeństwa w świadomości pracowników naszej organizacji, ale i bieżące dostosowywanie świadomej polityki w tym obszarze do zmieniających się warunków. Ponadto, działanie takie pozwala na weryfikację przyjętych na etapie I ustaleń oraz korektę przyjętych strategii mityzacji zagrożeń (ich redukcji lub ograniczenia negatywnych skutków). Bez względu na zastosowaną formę, scenariusze poprawiają przystosowanie organizacji do sytuacji kryzysowej w otoczeniu na dwóch poziomach: w dłuższej perspektywie kształtuje się mocniejszy system organizacyjny, mający większą zdolność wytrzymywania nieoczekiwanych wstrząsów, a w krótszej perspektywie rozszerzają się zdolności adaptacyjne organizacji poprzez zwiększenie umiejętności obserwowania otoczenia.
Proces scenariuszowej weryfikacji nie ma limitów ilościowych ani jakościowych. Pozornie „bajkowe” scenariusze zdarzeń mogą bardzo dużo wnieść i znacząco podnieść świadomość w zakresie wcześniej niezidentyfikowanych zagrożeń. Najlepszym przykładem jest często pomijana kwestia uderzenia meteorytu, gdy tymczasem nawet w Polsce doszło tego typu zdarzenia i to z uderzeniem w budynki gospodarcze lub mieszkalne włącznie (11.04.2011 Słomiany k. Giżycka). Ocenia się, że do podobnych zdarzeń dochodzi w skali całego globu 7,9 razy rocznie (statystyka na podstawie analizy okresu za lata 2007-2018). Czy zatem, przysłowiowy „grom z jasnego nieba” faktycznie pozostaje tylko ludowym powiedzeniem? Warto za pomocą scenariusza sprawdzić!
Chcesz wiedzieć więcej? Napisz do Nas! Udzielamy konsultacji i z przyjemnością odpowiemy na twoje pytania.
Tekst: Radosław Tyślewicz